Zonnepark Bomhofsplas: het grootste drijvende zonnepark in Europa
Afgelopen juni verwierven wij, samen met Blauwvinger Energie en een private investeerder en met een lening van het ASN Groenprojectenfonds, de aandelen in het Bomhofsplas zonproject bij Zwolle. Het park is het grootste drijvende zonnepark in Europa en zelfs buiten Azië, een unicum in de wereld van solar in Nederland dat nieuwsgierig maakt. Daarom spraken wij met Willem Biesheuvel, projectmanager floating solar bij GroenLeven, de bouwer van dit zonnepark.
Momenteel is het mogelijk om als particulier mee te investeren in dit zonnepark op de Bomhofsplas.
Van idee naar Zwolle als hoofdstad van drijvende zon
Het idee van een drijvend zonnepark ontstond bij GroenLeven al jaren geleden. Willem Biesheuvel: “Het idee om een drijvend zonnepark te bouwen is bij ons in 2016/2017 al ontstaan. De oprichter van GroenLeven had dit gezien en zag er hier, in waterrijk land, wel toekomst in.“ Het plan had daarmee grond gevat bij het bedrijf. GroenLeven houdt zich bezig met de energietransitie en heeft daarin twee takken van sport. Aan de ene kant bouwen zij grote zonne-installaties op industriedaken en agrarische daken, in samenwerking met bijvoorbeeld Friesland Campina en Agrifirm. Aan de andere kant bouwen zij grootschalige zonneparken met een dubbelfunctie, bijvoorbeeld boven parkeerterreinen, boven fruitteelt en op vuilstortplaatsen. In deze tak is ook het zon op waterpark ontwikkeld. Biesheuvel zegt over het ontstaan: “Wij zijn bij de boeren begonnen, en gaandeweg groeide dit idee verder. Want wij zagen ook de mogelijkheden op water, als een drijvend park. Met dat idee zijn wij toen zandwinningsbedrijven gaan benaderen, waaronder de firma Dekker, die zandwinning uit de Bomhofsplas doen.” In 2018 komt BayWa r.e. als partner aan boord bij GroenLeven en dat zorgt voor een versnelling van de ontwikkeling van drijvende zonnesystemen. “Wij hebben toen samen gekeken naar wat er al was aan drijvende systemen en wat de goede en slechte eigenschappen daarvan waren. We kwamen tot de conclusie dat we zelf een drijvend zonnesysteem wilde ontwikkelen, waarbij het belangrijkste uitgangspunt was om stroom vanaf het water veilig naar het land te brengen. Veel verschillende kabels vanaf het water naar het land brengen, zoals bij bestaande drijvende zonne-installaties vaak het geval is, is gevoelig voor storingen. Het GroenLeven drijvende zonne-systeem is geïntegreerd met drijvende omvormers en transformatoren op het water, wat betekent dat er maar één dikke kabel vanaf het park naar de oever gaat waar de aansluiting op het net gekoppeld is. Dat maakt ons systeem veel efficiënter en bijkomend voordeel, we konden dit drijvende zonnepark zo modulair bouwen. Dat werkt ook veel beter.” Het drijvende zonnepark op de Bomhofsplas is niet het eerste zonnepark op water van GroenLeven, maar wel het grootste. Dat had een reden, Biesheuvel geeft aan: “Eind 2018 zijn we gestart met het eerste park in Oosterwolde in Friesland. Een park van 1,5 hectare met ruim 5000 panelen. Dit was een goede test en leerschool om te kijken hoe het systeem zich zou houden. We hebben daar ontzettend veel van geleerd. In 2019 hebben we toen nog twee zonneparken op water gebouwd. Eentje bij Tynaarlo in Drenthe van 6 hectare en eentje bij Zwolle op de Sekdoornse plas, ook een zandwinlocatie waar we 10 hectare zonnepark konden neerleggen. Bij deze beide parken hebben we toen veel verbeteringen kunnen doorvoeren op basis van wat we van het eerste park geleerd hadden. En toen zijn we aan het park op de Bomhofsplas begonnen, met 18 hectare het grootste park. Ja, in Azië vind je ze nog groter, maar daarbuiten is Bomhofsplas de grootse. Zwolle heeft de mooie eer om zich met deze twee parken de hoofdstad van drijvende zonneparken van Europa te kunnen noemen.” Het drijvende zonnepark op de Bomhofsplas omvat ruim 72.000 panelen, afgelopen juli werd het park op het elektriciteitsnet aangesloten.
Techniek, ecologie en biodiversiteit
Het zonnepark is een technisch en ecologisch hoogstandje waarbij over werkelijk alles is nagedacht. Biesheuvel vertelt over de techniek achter het park. “De constructie van het park zelf is in een oost-west opstelling gedaan. Daarbij hebben wij niet gekozen voor een drijver per paneel, maar liggen er 12 panelen op 4 drijvers, op die manier creëer je een soort zonnebootje. Deze constructie zorgt voor stabiliteit, want op de Bomhofsplas heb je te maken met veel wind en golfslag. Het systeem moet daarom stabiel en sterk zijn en de verankering moet goed in elkaar zitten.” Ook de integratie van alle techniek is niet over een nacht ijs gegaan. “De omvormers drijven ook op het water, evenals 13 transformatoren, die het hart van het zonnepark vormen. Ook dit is zo ontworpen dat het stabiel is.” Belangrijk want vanuit dat hart gaat de opgewekte stroom verder naar het land. Een bijkomend voordeel is de hoge efficiency van het park, want ook dat is vooraf bedacht en in de bouw meegenomen. Biesheuvel zegt hierover: “De zonnepanelen liggen in hoek van 12 graden, zodat ze wanneer het regent schoon spoelen. Bij de panelen aan de rand van het park liggen er golfbrekers aan vast, vanwege het open water.” En ook op de oevers van het zonnepark is alles zo efficiënt en goed mogelijk ingericht. “Er is enorm goed nagedacht over toegang tot het park met betrekking tot veiligheid en onderhoud. Zo zijn er brede looppaden aangelegd en is er goed ruimte gehouden voor onderhoud en schoonmaak.” Inmiddels zijn voorjaarsstormen Kiara en Dennis door het park heen geraasd en dat heeft deze test glansrijk doorstaan. Naast technologische aspecten was er bij de bouw van het park extra veel aandacht en oog voor de ecologische omgeving. Biesheuvel: “We hebben hiervoor ook echt lering getrokken uit onze ervaring met de voorgaande parken. Zodoende zijn er bij de Bomhofsplas meerdere ecologische maatregelen genomen. Het is het eerste park met een bodemverankering, dat is in ecologisch opzicht positiever. Als er leven in een waterplas zit, dan is dat vooral in de oevergebieden, daar wil je dan niet te veel aan zitten. Mede daardoor hebben we bij Bomhof gekozen voor verankering in de bodem. De plas is 35 meter diep, we hebben laten uitzoeken dat op die diepte vrij weinig leven zit en bodemverankering hier prima kan.” De oevers bleven hiermee grotendeels ongemoeid en er was genoeg ruimte om het park ver genoeg van de oevers te kunnen leggen.
Bekijk hier het filmpje van de bouw van het zonnepark
Onderzoekslocatie met biohutten
Innovatief is de plaatsing van zogenaamde ‘biohutten’ in het park. Biesheuvel vertelt: “ We hebben zo’n 20 biohutten onder het park gehangen. Die bestaan uit 3 compartimenten. In het middelste compartiment zit schelpmateriaal en aan beide kanten zitten “lege” manden. Het schelpmateriaal in deze middelste mand biedt een schuilplaats en voedsel voor kleine visjes en kleine gewervelde diertjes. De “lege” manden dienen als bescherming tegen te grote vissen zodat de kleine visjes veilig in en rondom het schelpmateriaal kunnen bewegen.” De komst van de biohutten betekent een stimulans voor de vispopulatie en ecologie in het water. GroenLeven wil dit graag goed monitoren en onderzoeken, zodat hier in de toekomst op verder gebouwd kan worden. “Samen met bureau Bakker doen we op de Bomhofsplas breed onderzoek naar de impact van drijvende zon op, onder en boven water. Ook werken we samen met TNO en de Hanzehogeschool Groningen in een onderzoek naar water en de watertemperatuur. Op 2 punten lopen lange lijnen onder het park door met daaraan sensoren die op 2, 15 en 30 meter diepte de temperatuur meten. We bekijken of er verschil is hier met de andere parken. In het systeem zelf gaat de waterstroming onder het park door, want onze panelen liggen 60 a 80 cm boven waterspiegel. En dit zijn glas-glas panelen, ze laten licht door en zorgen zo voor voldoende lichtinval, wat belangrijk is voor het water en zuurstof.” Biesheuvel merkt op dat er steeds meer aandacht is voor ecologische aspecten van dit soort projecten. Voor ASN Groenprojectenfonds was deze focus juist een belangrijke reden om in dit project te stappen. Biesheuvel: “We merken dat steeds meer overheden en andere partijen vragen stellen over de ecologische kant. Wij hebben nu praktijkdata en extra onderzoek hierover. Daarbij werken we graag samen met partijen als TNO en Deltaris, juist ook voor de lange termijn. Een zandwinplas is nog redelijk veilig als je naar de ecologische omgeving kijkt, maar dat kan bij andere plassen in de toekomst anders zijn. Het is fijn om dan al veel onderzoek en resultaten te hebben.” Het belooft nog veel moois voor de duurzame toekomst.
Energieneutraal gebouwd met lokale energie en lokale participatie
Alles bij elkaar genomen is het zonnepark op de Bomhofsplas behoorlijk uniek en vernieuwend in zijn soort. Daar komt nog bij dat de bouw van het park zo veel mogelijk energieneutraal gedaan is. Biesheuvel zegt hierover: “Ja, de aanlegfase hebben we bijna energieneutraal gedaan. Door het modulaire zonne-systeem bouw je eerst een hele rij zonnebootjes voordat deze het water op gaan, en die zorgden voor de stroomvoorziening. We hadden zo 600 panelen in 50 bootjes die tijdens het bouwproces de stroom geleverd hebben, gereedschap kon hiermee opgeladen worden. Verder gebruikten we een batterij die opgeladen werd door de zonnepanelen en zo veel mogelijk elektrische voertuigen.” Een mooi duurzaam begin dus. En straks zorgt het park voor groene stroom voor zo’n 7.200 huishoudens in Zwolle, geleverd via lokale coöperatie Blauwvinger, waarbij het park ook deels in handen van de lokale bevolking komt. “We hebben het park nu deels verkocht aan Blauwvinger, dat is een fantastische grote stap in de goede richting qua duurzame energie, ook voor ons. Dit is het eerste zonnepark met een energie coöperatie op deze schaal, echt een voorbeeld. Hierdoor komt er ook ruimte voor lokale bewoners om financieel in het park te participeren.” aldus Biesheuvel. En het lokale contact bevalt goed. “Er is contact geweest met direct omwonenden, omdat zij impact hebben van de bouw kun je voor die mensen ook iets doen. We hebben een rol gespeeld in een langjarig contract voor de afname van stroom met Greenchoice. Dit is een prachtig voorbeeld van het Klimaatakkoord: én lokaal eigendom én een dubbelfunctie op industriewater. Daar zijn we erg trots op.” Inmiddels wordt er via Oneplanetcrowd een crowdfundingactie opgezet waarbij het publiek de mogelijkheid krijgt om te participeren in het park.
Een grote samenwerking met groots resultaat
Voor dat zover is leverde een consortium bestaande uit Blauwvinger Energie, Energiefonds Overijssel, een private investeerder en ASN Groenprojectenfonds de financiering voor de aankoop van het zonnepark. Het is een belangrijke bijdrage op weg naar Zwolse energie voor de Zwollenaren. Biesheuvel legt uit: “Voorfinanciering tijdens de bouw kan GroenLeven uit eigen middelen doen. In dit geval werd het park verkocht en daarvoor is financiering natuurlijk cruciaal. Daar heeft het Energiefonds enorm aan bijgedragen om zo ook een win-win situatie te creëren. Zonne-energie is een belangrijk product, met een rendement voor langere tijden. En zon op water heeft daarbij ook nog een hoger rendement, vanwege het verkoelende effect van het water. Het was de eerste keer dat we een financiering op deze schaal deden. We hebben er allen veel van geleerd denk ik. Dingen die we in de toekomst dan weer toe kunnen passen. De samenwerking was zeer prettig!.” Als we naar die toekomst kijken dan dient dit park straks vele doelen. Biesheuvel zegt hierover: “GroenLeven blijft het onderhoud van het park doen, graag blijven we verbonden voor de komende 25 jaar en zorgen we dat het park goed blijft draaien en we alles eruit kunnen halen wat erin zit. En het blijft een leerschool op langere termijn. Daarbij is het park voor ons ook een locatie voor bezoek en educatie, om mensen kennis te laten maken met hernieuwbare energie, het is echt een voorbeeldproject. Het is hartstikke leuk om dit verhaal te vertellen. We zien interesse hiervoor vanuit het onderwijs, de financiële markt, juristen, mensen zijn heel erg geïnteresseerd. En als je het met eigen ogen ziet, dan gaat het echt leven. Graag laten we zien aan de Zwollenaren, kijk jouw energie komt van deze plek, en deze resultaten hebben onze ecologische inspanningen opgeleverd. Helaas zijn we nog niet zover dat we hen echt kunnen laten zien van welke panelen hun energie komt, maar wie weet in de toekomst wel.” Het zou de kroon zijn op het werk van vele partijen die met een lange adem aan dit project werken besluit Biesheuvel: “Een project van deze omvang doet GroenLeven natuurlijk niet alleen. Het is een samenwerking geweest waarin veel partijen elkaar gevonden hebben. Zo heeft de gemeente Zwolle echt daadkracht getoond en flink werk verzet om dit te kunnen realiseren, hadden we het zonder de samenwerking met zandwinbedrijf Dekker op locatie niet voor elkaar gekregen, was Enexis nodig als netbeheerder en waren er vele bouwpartijen die ieder hun specialistische aandeel leverden. Dat samenspel en coördinatie is mooi om te zien. Er komt echt heel veel kijken bij de bouw van zo’n park op zo’n plek, dat beseffen mensen zich vaak niet. In 2016 werd het eerste zaadje geplant en dan drie jaar later, wat nog relatief kort is ook, ligt er een operationeel drijvend zonnepark voor Zwolle.” Wij hopen dat deze zaadjes zich nog veel verder gaan verspreiden, door Overijssel, maar ook ver daarbuiten. Wie stoot Zwolle straks van de drijvende zonnetroon?
